این تحقیق به منظور مطالعـه ساختمان بیضه و الگوی چرخه تولیدمثل جنس نر سس ماهـی بزرگ سر(Barbus capito) مهاجر به رودخانه های سواحل جنوبی دریای خزر به اجرا درآمد. نمونه های مورد نیاز از اردیبهشت ماه تا تیرماه 1380 از رودخانه سفیدرود و پلرود صید و سپس برای نگهداری به استخر خاکی منتقل شدند. در طول یک سال از مهرماه 1380 تا شهریور ماه 1381، از گنادهای ماهیان نر بالغ نمـونه برداری صورت گرفت. نمونه های بیضه در محلول بوئن تثبیت شدند و سپس با استفاده از روش پارافینه کردن و رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین از آنها مقاطع بافتی تهیه شد. بیضه این ماهی از نوع لوبولار بود. اسپرماتوژنز در ماهیان، همزمان با ریخته شدن یا بازجذب اسپرم ها در فصل تخم ریزی آغاز می شود و بتدریج تا اواسط پاییز پیشرفت می کند. در این زمان در مرحله اسپرماتوژنز میانی متوقف می شود و مرحله سکون را سپری می کند. در فروردین ماه با افزایش درجه حرارت اسپرماتوژنز بسرعت پیشرفت  کرده و اسپرم سیال در آنها ظاهر می شود. لوبول ها در این زمان حاوی اسپرماتید و اسپرماتوزوا هستند و این توانایی تا تیرماه در آنها قابل مشاهده است. حداکثر میزان (GSI) بیضه در این ماهی نشان دهنده دوره حداکثر رشد مواد تناسلی بوده و میزان آن در فصل تولیدمثل بین 1.34±0.5 الی 1.75±0.09 است.

هم آوری ماهی شاه کولی، که یکی از ماهیان مورد پسند و اقتصادی در شمال ایران است، در حوضه رودخانه سفید رود بررسی گردید. برای انجام این بررسی، 539 قطعه ماهی شاه کولی، از فروردین ماه تا مرداد ماه سال 1379، در ایستگاه های تعیین شده در طول مسیر رودخانه سفیدرود از مصب تا کیسم صید شد. از این تعداد، 71 قطعه ماهی تخم ریزی نکرده انتخاب، و پس از انجام زیست سنجی های اولیه، شماری زیر نمونه از بخش های مختلف تخمدان تهیه، و تعیین هم آوری مطلق به طریقه وزنی انجام گرفت. حداکثر و حداقل هم آوری مطلق به ترتیب 18860 و 2929 تخم مربوط به ماهیان هشت و سه ساله، و هم آوری نسبی 37±132 و 72 تخم به ازای هر گرم از وزن بدن برآورد شد. روابط جمع آوری مطلق با طول و وزن از نوع خطی بود، و ضریب همبستگی و مقادیر عددی a، b و r محاسبه و نمودار رگرسیون رسم گردید. برای تعیین حدود محل های تخم ریزی طبیعی از شاخص گنادوسوماتیک و دسته بندی بر اساس دو عامل سن و ایستگاه های محل صید استفاده شد، و مشخص گردید که ماهیان سه ساله با توان تولید مثلی 17.05، نسبت به گروه های سنی دیگر از توانایی بیشتری برخوردارند. هم چنین، این شاخص نشان داد که ایستگاه های آستانه و کیسم به عنوان محل های تخم ریزی طبیعی این ماهیان محسوب می گردند.

مطالعه شاخص های مطلوبیت ویژگی های زیستگاهی در ارائه توصیفی دقیق از ویژگی های زیستگاه یک گونه نقش بسزایی دارد. از این رو این مطالعه با هدف بررسی ویژگی های زیستگاهی و شاخص مطلوبیت گونه سگ ماهی جویباری (Oxynoemacheilus bergianus) در محدوده پراکنش آن در رودخانه طالقان انجام پذیرفت. برای بررسی ویژگی های زیستگاهی این گونه، فراوانی افراد و فاکتورهای زیستگاهی شامل 12 فاکتور ارتفاع از سطح دریا (m)، عمق آب (cm)، عرض رودخانه (m)، شیب (درجه)، سرعت جریان (m/s)، دما (oC)، pH، ضریب هدایت الکتریکی (EC) (mŚ)، مواد جامد محلول کل (TDS) (ppm)، قطر متوسط سنگ بستر (cm)، تعداد قطعات سنگ بزرگتر از 25 سانتی متر و شاخص سنگ بستر، در 33 ایستگاه از پایین دست به سمت بالادست رودخانه طالقان مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد که مطلوب ترین زیستگاه برای گونه سگ ماهی جویباری در نواحی دارای ارتفاع 1800-1750 متر، عمق 40-10 سانتی متر، عرض 24-12 متر، سرعت 1.2-0.9 متر بر ثانیه، شیب 1-0.5 درجه، مقادیر pH برابر8-7.5، دمای 15.5-13 درجه سانتی گراد، مقادیر EC 740-630، مقادیر TDS برابر (ppm) 250-200، تعداد سنگ بزرگ (>25 cm) کمتر از 5 عدد در هر کوادرت، قطر متوسط سنگ بستر کمتر از 15 سانتی متر و درصد شاخص سنگ بستر برابر 6-4 درصد قرار داشت. وجود این شرایط با شاخص مطلوبیت زیستگاه 0.524 نشان می دهد که رودخانه طالقان برای گونه سگ ماهی یک زیستگاه متوسط می باشد.

رودخانه پلرود در شرق استان گیلان جاری بوده و طول آن تقریبا 51 کیلومتر می باشد و در اطراف شهرستان کلاچای به دریای خزر می ریزد. اهداف عملیات انجام شده تعیین گونه های بنتوری، بررسی تنوع زیستی کف رودخانه و تعیین توان تولید طبیعی بنتوزی آن می باشد. شش ایستگاه جهت نمونه برداری مشخص و کار انجام شده در طی دو سال 78-79) و (1374-75  بر روی آنان انجام گرفته که در نتیجه گروه های بنتوری آن چهار راسته لارو حشرات آبزی زیر شناسایی شده است: زود میزان (Ephemeroptera)، بهاره ها (Plecoptera)، بال موداران (Trichoptera) و دو بالان (Diptera). در فصول زمستان و بهار، دو راسته اول و دوم خصوصا در نواحی بالا دست غالب بوده ولی دو راسته سوم و چهارم در تمامی دوره نمونه برداری دیده شده اند متوسط دمای سالانه آب در سال اول 14.6 و در سال دوم 14.4 درجه سانتی گراد مشخص شده است. متوسط بیومس کف در سال اول 1.06 و در سال دوم 1.11 گرم بر مترمربع تعیین شده است که بیشترین درصد آن مربوط به جنس Hydropsyche می باشد. قدرت تولید طبیعی نهایی این رودخانه در سال اول 248.1 و در سال دوم 259.5 کیلوگرم در هکتار در سال تعیین شده است. رودخانه پلرود از دیدگاه تقسیم بندی ساپروبی در مناطق بالا دست در ناحیه آلودگی کم و در مناطق پایین دست در ناحیه آلودگی متوسط قرار دارد.

آلودگی منابع آب بوسیله آفت کش ها یکی از معضلات زیست محیطی محسوب می گردد که در حال حاضر به واسطه توسعه کشاورزی و تنوع آفات مقاوم گیاهی، گسترش روزافزونی یافته است. پلرود یکی از مهمترین رودخانه های شرق استان گیلان می باشد که به دلیل وجود مزارع وسیع برنج درحوزه آبریز آن هرساله مقادیر قابل توجهی سموم کشاورزی را به دریا منتشر می نماید و سم غالب مورد استفاده در منطقه برای مبارزه با کرم ساقه خوار برنج حشره کش دیازینون می باشد. لذا در این تحقیق به منظور تعیین میزان غلظت باقیمانده سم دیازینون در آب و نقش گیاهان در جذب و تجمع دیازینون از گونه غالب منطقه (Sambucus nigra) و رسوبات، 5 ایستگاه در رودخانه پلرود، طی دو فصل بهار (خرداد) و تابستان (تیر و مرداد) سال 1391 مورد بررسی قرار گرفت. نمونه های آب به روش فاز جامد استخراج و سپس تمامی نمونه های استخراج شده بوسیله دستگاه GC بادتکتور NPD مورد آنالیز قرار گرفتند و سرانجام با استفاده از آنالیز آماری ANOVA و T-TEST داده های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. با توجه به نتایج تجزیه شیمیایی، در فصل بهار سم دیازینون در نمونه های آب، گیاه و رسوب هیچ کدام از ایستگاه های مطالعاتی دیده نشد. حداکثر غلظت مشاهده شده در فصل تابستان مربوط به نمونه های آب در ایستگاه شماره 3 با میانگین غلظت 0.75 میکروگرم بر لیتر می باشد. براساس آزمون آماری انجام شده میان تجمع دیازینون در آب، گیاه ورسوب در فصل تابستان اختلاف معنی داری وجود داشت.

تغذیه ماهی شاه کولی که یکی از ماهیان مورد پسند و اقتصادی در شمال ایران است در حوضه رودخانه سفیدرود مورد بررسی قرار گرفت. بمنظور انجام این تحقیق، تعداد 539 قطعه ماهی شاه کولی، از فروردین ماه لغایت مرداد ماه سال 1379 در ایستگاههای تعیین شده در طول مسیر رودخانه سفیدرود از مصب تا منطقه کیسم صید گردید. از این تعداد 68 قطعه، بطور کاملا تصادفی در اندازه های متنوع انتخاب و پس از زیست سنجی های اولیه، دستگاه گوارش از حفره شکمی خارج و آزمایش های لازم جهت تعیین نوع رژیم غذایی به انجام رسید. میانگین طول نسبی روده 0.74 بود که موید رژیم گوشتخواری است. و با توجه به خصوصیات ظاهری آن چنین بنظر می رسد که از انواع پلانکتون های جانوری تغذیه نماید. میزان شاخص خالی بودن روده برابر با 23.5 تعیین شد که این ماهی را در زمره انواع نسبتا پرخور قرار میدهد. همچنین بررسی میزان شدت تغذیه حاکی از عدم تغذیه مناسب این ماهی در منطقه مورد بررسی بود. بر اساس نتایج حاصله از محتویات روده مشخص گردید که سه راسته فیتوپلانکتونی شامل Crysophyta، Chlorophyta و Cyanophyta و دو راسته زئوپلانکتونی Copepoda و  Cladoceraتغذیه این ماهی را در رودخانه سفیدرود تشکیل میدهند. علاوه بر این، تعدادی موجود مختلف اعم از گیاهی و جانوری با اندازه های بزرگتر از فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون در جیره غذایی ماهیهای تغذیه شده وجود داشت که Chironomidae Larvae وGomphonaema  از شاخص ترین آنها بود. با عنایت به نوسانات شاخص های ضریب وضعیت(k) ، شاخص گاستروسوماتیک ((GSI)) و گنادوسوماتیک (GSR) بر اساس ماه ها و ایستگاه های مختلف و نیز افزایش شاخص پر بودن لوله گوارش (IF) در ایستگاه های بالادست رودخانه مشخص گردید که در دوره مهاجرت شاه کولی به رودخانه سفید رود، فعالیت تخمریزی نسبت به فعالیت تغذیه ای از اهمیت بیشتری برخوردار است و ماهی در ایستگاه هایی که در آن تخمریزی می کند همزمان از مواد غذایی که در محیط وجود دارد تغذیه می کند.

برآورد مناسب ضریب نرخ بازهوادهی یکی از مهم ترین نیازهای اولیه مدل سازی اکسیژن محلول و خودپالایی رودخانه ها می باشد. هدف اصلی مقاله حاضر ارزیابی 29 معادله پرکاربرد پیشنهادی در برآورد ضریب نرخ بازهوادهی رودخانه ها در قالب مطالعه موردی سفیدرود می باشد. در این مقاله ارزیابی و مدل سازی اکسیژن محلول سفیدرود با استفاده از روش تحلیلی استریتر – فلپس و کاربرد داده های کیفیت آب موجود از چهار سری نمونه برداری رودخانه مذکور انجام گرفت. بازه انتخابی از زیردست سد سفیدرود تا دریای خزر به طول تقریبی 110 کیلومتر و در 12 ایستگاه نمونه برداری می باشد. نتایج ارزیابی معادلات برآورد ضریب نرخ بازهوادهی، حاکی از وجود بیشترین دقت در معادله "پارخوراست و پومروی" با خطای استاندارد، خطای میانگین ضربی و مجموع مربعات باقیمانده هایی به ترتیب برابر با 0.51، 1.05 و 2.35 می باشد. همچنین رفتارسنجی خودپالایی سفیدرود نشان دهنده بالا بودن نیاز اکسیژن خواهی بیوشیمیایی و پایین بودن توان خودپالایی این رودخانه در مهر ماه که مصادف با ورود حداکثر مقدار آلاینده های غیرنقطه ای مانند زهاب های کشاورزی است می باشد.